آیه 44 سوره روم

مَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ (44)

«1» تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 307. (چ 1403 هجرى)

«2» سوره شورى، آيه 7.

جلد 10 - صفحه 310

مَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ‌: هر كه كافر شد، پس بر اوست جزاى كفر او كه خلود در آتش جهنم مى‌باشد. وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً: و هر كه بجا آورد كار شايسته از طاعات و عبادات و خيرات و مبرات، فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ‌: پس براى نفسهاى خود مى‌گسترانند فراش خود را، يعنى به جهت عمل صالح، مواضع خود را در بهشت تسويه مى‌نمايند و تمهيد فراش خود كنند تا بر وجه استراحت بر آن غنوده بدون هيچ كدرتى.

تفسير برهان- به سندهاى خود از حضرت صادق عليه السّلام فرمود: عمل شايسته مى‌رود به بهشت و مى‌گستراند و مهيا سازد براى صاحب خود اسباب راحتى را، چنانچه مى‌فرستد شخص غلام خود را كه گستراند فراش او را، پس قرائت فرمود «فامّا الّذين امنوا و عملوا الصّالحات فلانفسهم يمهدون» «1» طبرسى (رحمه اللّه) از آن حضرت روايت نموده كه: عمل صالح سبقت نمايد بر صاحب خود به بهشت، پس براى او تمهيد مواضع او مى‌كند چنانكه يكى از شما، خادم او تمهيد فراش او كند «2».

تنبيه: آيه شريفه آگاهى است مر بندگان را به آنكه ضرر كفر و كفران حضرت سبحان راجع نشود مگر بر صاحبش، و اصلا متعدى به غير نشود، و منفعت ايمان و عمل صالح نيز به صاحبش باز گردد و هر كسى گروگان عمل خود باشد از ايمان و كفر و طاعت و معصيت و خير و شر، و جزا و پاداش او را يابد؛ چنانچه فرمايد:

ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (41) قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ كانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ (42) فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ الْقَيِّمِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ (43) مَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ (44) لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْكافِرِينَ (45)

ترجمه‌

آشكار شد تباهى در خشكى و دريا بسبب آنچه كسب كرد دستهاى مردمان تا بچشاند بآنها بعضى از آنچه كردند باشد كه آنها برگردند

بگو سير كنيد در زمين پس بنگريد چگونه بود انجام كار آنها كه بودند از پيش بودند بيشتر آنها مشركان‌

پس بپادار رويت را براى دين راست معتدل پيش از آنكه بيايد روز كه نيست باز گرداندنى براى آن از خدا روزى چنين متفرّق ميشوند

آنكه كافر شد پس بر ضرر او است كفرش و آنانكه كردند كار شايسته پس براى خودشان آماده ميكنند

تا جزا دهد آنانرا كه ايمان آوردند و كردند كارهاى شايسته از فضلش همانا او دوست نميدارد كافران را.

تفسير

خداوند متعال اخبار فرموده از ظهور فساد و تباهى و قحط و غلا و نابود شدن حيوانات و نباتات در صحرا و دريا و سبب آن كه زيادى معصيت خدا است چون آن موجب ميشود كه خداوند باران رحمت خود را از بندگان باز ميدارد و حيوانات صحرائى و دريائى از فقدان آن بهلاكت ميرسند چنانچه از امام صادق عليه السّلام روايت شده است و اين بمقتضاى حكمت الهى است كه بندگان بپاداش بعضى از اعمال خود برسند و متوجه بحق شوند و نجات خودشان را از آن مهلكه بخواهند و در روايات معتبره بسيارى از فسادها مرتّب بر بسيارى از معاصى شده از قبيل ناخوشى و گرانى و قحط و خونريزى و زلزله كه مستند بزنا و لواط و كم فروشى و حكم ناحق و ربا خوردن شده و نيامدن باران كه مربوط بتعدّى سلاطين و ندادن زكوة است و امثال اينها كه در محل خود ذكر فرموده‌اند و البته پاداش كامل اين گناهان در آخرت است و اين بليّات نمونه‌ايست از غضب الهى براى تنبّه مردم اگر معتقد بمبدء و معاد باشند و پس از آن خطاب بپيغمبر اكرم فرموده كه‌

جلد 4 صفحه 261

بمشركين مكه بگو نظر كنيد در تاريخ و سير كنيد در زمين و آثار باقيه اقوام سابقه را مشاهده نمائيد كه چگونه بپاداش معاصى خودشان معذب بعذاب الهى شدند و خرابه ابنيه آنها در طرق و شوارع شما مشهود مسافرين است و بيشتر آنها مانند شما مشرك بودند و كمى گنهكار بگناهان ديگر يا آنكه بيشتر اقوام سابقه مشرك بودند كه معذّب شدند ولى در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد نظر نمودن در قرآن و مطلع شدن از احوال اقوام سابقه است كه خداوند از آن خبر داده است و بعد از اين بيانات وافيه روى دل خود را متوجه نما و ثابت بدار بر دين قويم مستقيم معتدل اسلام پيش از آنكه بيايد روزى كه بر گشت براى آن نيست از جانب خداوند و بايد حتما بيايد كه آن روز قيامت است و مردم در آنروز از يكديگر متفرّق و جدا شوند يكدسته ببهشت و يكدسته بجهنم روند و كسيكه كافر گردد بخودش ضرر آن وارد شود چون عذاب دائم را براى خود تهيه كرده و كسانيكه اعمال صالحه نمايند كه از آن جمله ايمان بخدا و رسول است براى خودشان بهشت جاويد را منزل راحت و عيش سر مد مهيّا مينمايند در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه عمل صالح سبقت ميگيرد بر صاحبش ببهشت پس آماده ميكند براى او چنانچه آماده ميكند براى يكى از شما خدمتگزارش جايگاه او را و چنين روز براى آنستكه پاداش دهد خداوند كسانيرا كه ايمان آوردند و اعمال صالحه نمودند از مقام فضل و كرم خودش نه بقدر استحقاق آنها و بمقتضاى عدل خود ولى كفّار از فضل الهى در آخرت بهره‌اى نخواهند داشت چون خداوند آنها را دوست ندارد و اينكه در دنيا آنها را متنعّم بنعمت خود فرموده براى تكميل استحقاق آنها است و آنكه نعم دنيوى در نظر خداوند و در جنب فضل و كرم او قدر و قابليّتى ندارد كه آنرا از مخلوق خود مضايقه فرمايد.

جلد 4 صفحه 262

مَن‌ كَفَرَ فَعَلَيه‌ِ كُفرُه‌ُ وَ مَن‌ عَمِل‌َ صالِحاً فَلِأَنفُسِهِم‌ يَمهَدُون‌َ (44)

كسي‌ ‌که‌ كافر شد ‌پس‌ ‌بر‌ ضرر ‌او‌ ‌است‌ همان‌ كفر ‌او‌، و كسي‌ ‌که‌ عمل‌ صالح‌ كرد ‌پس‌ ‌براي‌ نفوس‌ خودشان‌ آماده‌ ميكنند.

‌هر‌ كس‌ نتيجه‌ عمل‌ ‌خود‌ ‌را‌ مي‌برد قُل‌ كُل‌ٌّ يَعمَل‌ُ عَلي‌ شاكِلَتِه‌ِ (سوره‌ اسراء ‌آيه‌ 84).

]

(آیه 44)- این آیه در حقیقت شرحی است برای این جدایی صفوف در قیامت، می‌فرماید: «هر کسی کافر شد کفرش بر زیان خود اوست» و وبالش دامنگیر او (مَنْ کَفَرَ فَعَلَیْهِ کُفْرُهُ).

«و اما آنها که عمل صالحی انجام دادند (پاداش الهی را) به سود خودشان آماده و مهیا می‌سازند» (وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِأَنْفُسِهِمْ یَمْهَدُونَ).